Portal:Astronomia

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Astronomia
    w polskojęzycznej Wikipedii

A cóż piękniejszego nad niebo, które przecież ogarnia wszystko co piękne?...
Mikołaj Kopernik

Ta strona to portal dla wikipedystów zainteresowanych zagadnieniami z zakresu astronomii, jej historią, jak i wydarzeniami bieżącymi.

Astronomia – nauka o ciałach niebieskich, ich budowie, ruchach, pochodzeniu i ewolucji oraz o materii rozproszonej w przestrzeni kosmicznej (zwanej też kosmosem).


Aktualności

28/29 września 2022 – swój ostatni lot odbyło Stratosferyczne Obserwatorium Astronomii Podczerwonej (SOFIA) (Urania)

11 i 12 lipca 2022NASA opublikowała pierwsze zdjęcia zrobione przez Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba (Urania)

7 kwietnia 2022 – opublikowano informację o odkryciu najodleglejszej galaktyki HD1, której światło potrzebowało 13,5 mld lat, by dotrzeć do Ziemi (New Scientist)

21 marca 2022 – liczba znanych egzoplanet przekroczyła 5000 (Urania)

17 lutego 2022 – doniesiono o wykonaniu szacunków masy i jasności promieniowania w różnych zakresach widma galaktyki karłowatej wchłoniętej przez Drogę Mleczną – za pomocą obliczeń rozproszonych w ramach projektu MilkyWay@home (The Astrophysical Journal, Urania)

11 lutego 2022 – poinformowano o odkryciu nowego typu gwiazd, których powierzchnia pokryta jest węglem i tlenem – pierwiastkami powstałymi z syntezy helu (Urania. Royal Astronomical Society)

21 lipca 2021 – opublikowany wyniki pierwszych obserwacji dysku wokół planety pozasłonecznej, w którym tworzą się księżyce (ESO, pdf)

16 czerwca 2021 – wyjaśniono, jaka była przyczyna osłabienia blasku Betelgezy na przełomie lat 2019/2020. Okazało się, że gwiazdę częściowo zasłonił obłok pyłu (ESO, pdf)

18 marca 2021 – poinformowano o pierwszych pomiarach prędkości wiatru w stratosferze Jowisza; okazało się, że w pobliżu biegunów planety osiąga ona 1450 km/h (ESO)

6 października 2020 – Nagroda Nobla z fizyki za rok 2020 przyznano za badania czarnych dziur (ESO)

14 września 2020 – doniesiono o odkryciu w atmosferze Wenus cząsteczek fosforowodoru, co zinterpretowano jako możliwy znacznik występowania organizmów żywych (ESO); późniejsze analizy nie potwierdziły takiej hipotezy (Astronomy)

6 maja 2020 – poinformowano o odkryciu najbliższej Ziemi czarnej dziury; miała wchodzić w skład układu potrójnego QV Telescopii odległego o 1000 lat świetlnych od Ziemi (ESO), jednak w październiku 2020 podano, że prawdopodobnie była to błędna interpretacja, a wyjaśnienie danych obserwacyjnych jest inne (ScenceAlert)

16 kwietnia 2020 – zaprezentowano wyniki obserwacji gwiazdy krążącej wokół czarnej dziury w Centrum Galaktyki, której orbita ma kształt rozety, a nie elipsy, więc jest zgodny z przewidywaniami ogólnej teorii względności (ESO)

11 marca 2020 – zaprezentowano badania, według których na planecie WASP-76b mogą padać deszcze z kropel płynnego żelaza (ESO)

6 stycznia 2020 – przedstawiono nowe dowody na występowanie aktywnych wulkanów na Wenus (Urania)

6 stycznia 2020 – opublikowano wyniki badań, według których dużo masywnych czarnych dziur w galaktykach karłowatych nie znajduje się w ich centrach, ale na ich obrzeżach (NRAO, Urania)

4 grudnia 2019 – poinformowano o odkryciu pierwszej ogromnej planety krążącej wokół białego karła (ESO)

październik-grudzień 2019 – obserwowano znaczny spadek jasności Betelgezy, jednej z najjaśniejszych gwiazd gwiazdozbioru Oriona; analizowano, czy może on zapowiadać wybuch gwiazdy jako supernowa (Urania)

31 października 2019 – ogłoszono odkrycie obłoku gazu o wieku blisko 13 mld lat, którego skład chemiczny wskazuje, że w młodym wszechświecie gwiazdy tworzyły się bardzo szybko, wcześniej, niż dotychczas sądzono (Max-Planck-Gesellschaft, Urania)

28 października 2019 – dzięki obserwacjom przeprowadzonym przez VLT astronomowie ustalili, że planetoida pasa głównego (10) Hygiea ma kształt bardzo zbliżony do sferycznego, co wskazuje, że w przyszłości może być uznana za najmniejszą planetę karłowatą (ESO)

22 października 2019 – zaprezentowano pierwsze obrazy wykonane za pomocą kosmicznego teleskopu rentgenowskiego eROSITA, z pomocą którego będzie możliwe dokonanie wielu odkryć w zakresie badań niedostępnych dla teleskopów optycznych (Max-Planck-Gesellschaft, Urania)

7 października 2019 – ogłoszono odkrycie 20 kolejnych księżyców Saturna, dzięki czemu znanych jest już 82 jego naturalnych satelitów. W ten sposób Saturn wyprzedził w liczbie znanych księżyców Jowisza, który ma ich 79 (Carnegie Institution for Science, Urania)

7 lutego 2019ESA ogłosiła wyniki analizy obserwacji gwiazd za pomocą sondy kosmicznej Gaia wskazujące, że zderzenie Galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną nastąpi za 4,5 mld lat, więc ok. 0,6 mld lat później niż dotychczas sądzono (ESA, Urania)

31 stycznia 2019 – poinformowano o odkryciu przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a za gromadą kulistą NGC 6752 stosunkowo bliskiej galaktyki Bedin I, odległej od nas o ok. 28 mln lat świetlnych (hubblesite.org, Urania)

Czy wiesz...

…co się zdarzy, gdy Lambda Serpentis zbliży się do Układu Słonecznego?

…który układ gwiazd (na zdjęciu) w momencie odkrycia był najmasywniejszym układem ze znaną planetą pozasłoneczną?

…czym jest najdalszy i najstarszy obiekt we Wszechświecie (na ilustracji), który kiedykolwiek udało się zaobserwować?

co powstało w miejscu katastrofy tunguskiej?

…ile jest jasnych gwiazd w przestrzeni o promieniu 10 parseków od Ziemi?

…co w 2020 roku odkryli astronomowie na orbicie w pobliżu gwiazdy GJ 1151?

…co jest osobliwą cechą WISE 1534-1043 (na animacji)?

Artykuł miesiąca
Obiekty transneptunowe o orbitach sięgających dalej niż 100 j.a.: należące do dysku rozproszonego (szare) i odłączone (białe)

Obiekty odłączoneplanetoidy krążące w zewnętrznych rejonach Układu Słonecznego, które nigdy nie zbliżają się do Słońca na tyle, aby wpływ grawitacyjny planet (w szczególności Neptuna) mógł zaburzyć ich orbitę. Z tego powodu uważa się je za "odłączone" od reszty Układu Słonecznego.

Obiekty te wyróżnia się spośród innych obiektów transneptunowych, które, zgodnie z modelami powstania Układu Słonecznego, znalazły się na swoich aktualnych orbitach w wyniku perturbacji wywołanych przez gazowe olbrzymy, głównie Neptuna. Obiekty odłączone mają peryhelia w zbyt dużej odległości, żeby wpływ Neptuna był znaczący kiedykolwiek w historii Układu.

W literaturze obiekty odłączone nazywane są również obiektami rozszerzonego dysku rozproszonego (E-SDO), odległymi obiektami odłączonymi (DDO) lub obiektami rozproszonymi–rozszerzonymi, według klasyfikacji Deep Ecliptic Survey.


przeczytaj cały artykuł | poprzednie miesiące...

Sylwetka badacza
Alexis Bouvard

Alexis Bouvard (ur. 27 czerwca 1767 w Contamines, zm. 7 czerwca 1843 w Paryżu) – francuski astronom, szczególnie znany z obserwacji zaburzeń w ruchu Urana i postawienia hipotezy o istnieniu ósmej planety w Układzie Słonecznym.

Urodził się w Contamines (obecnie Contamines-Montjoie). Do jego osiągnięć należy m.in. odkrycie ośmiu komet i opracowanie tablic astronomicznych zawierających precyzyjne wyznaczenie orbit Jowisza i Saturna (1808) oraz Urana (1821). Pierwsze dwie tablice były bardzo dokładne, natomiast tablice z Uranem wykazały znaczne rozbieżności z późniejszymi obserwacjami. Doprowadziło to Bouvarda do postawienia hipotezy o istnieniu ósmej planety odpowiedzialnej za zaburzenia orbity Urana. Hipoteza ta została potwierdzona dopiero po jego śmierci, kiedy to John Couch Adams i Urbain Le Verrier niezależnie od siebie odkryli Neptuna.

Bouvard był dyrektorem Obserwatorium Paryskiego. Od 1803 roku należał do Francuskiej Akademii Nauk, a od 1826 roku był członkiem Royal Society. Zmarł w Paryżu.

przeczytaj cały artykuł | poprzednie sylwetki...

Działy astronomii

Pojęcia ogólne

Najjaśniejsze gwiazdy

Kategorie

Artykuły medalowe

Dobre artykuły

Zdjęcie miesiąca

Obiekt Mayalla (również Arp 148) – para galaktyk, których obecny wygląd jest skutkiem kolizji. Znajduje się w konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy, w odległości około 500 milionów lat świetlnych od Ziemi. Para ta została odkryta 13 marca 1940 roku w Obserwatorium Licka przez Nicholasa Mayalla, który opisał ją jako wyjątkową mgławicę w kształcie znaku zapytania. (zdjęcie: HST).

Do zrobienia

Do napisania

astronomia ultrafioletu - bilans energetyczny Ziemi - budowa Ziemi - chronologia Wszechświata - Extrasolar Planets Encyclopaedia - fotograficzna wielkość gwiazdowa - fotometria UBV - gałąź horyzontalna - gwiazda przed ciągiem głównym - historia astronomii - Infrared Space Observatory - klasyfikacja Goldschmidta - Kosmos. Osobista podróż - mikro czarna dziura - model nicejski - nukleosynteza w gwiazdach - obiekt głębokiego nieba - ostateczny los Wszechświata - planetoida klasy D - płaska Ziemia - ścieżka Hayashi - Wielka Ściana w Herkulesie-Koronie Północnej - zdjęcia satelitarne

więcej propozycji


Do poszerzenia

alidada - astrograf - astronomia neutrinowa - astronomia podczerwona - astronomia praktyczna - ciąg główny - czas efemeryd - detektor mikrometeoroidów - diagram dwubarwny - ekstynkcja atmosferyczna - ekwant - glob - gwiazda rozbłyskowa - gwiazda Wolfa-Rayeta - gwiazda zdegenerowana - kosmograf - magnetopauza - mgławica emisyjna - morfologiczna klasyfikacja galaktyk - Mount Wilson Observatory - orbita heliosynchroniczna - pryzmat obiektywowy - ramię spiralne - rok anomalistyczny - rok Bessela - rotacja gwiazd - równanie czasu - skala Antoniadiego - szokmetamorfizm - widoczność graniczna - zima astronomiczna - zjawisko astronomiczne


Technikalia

Przydatne linki:


Astronomia w projektach siostrzanych

Astronomia na Wikinews Astronomia na Wikibooks Astronomia na Wikicommons
Wiadomości Darmowe podręczniki Ilustracje

Inne portale tematyczne w polskiej Wikipedii