Lipsk
Panorama Lipska | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Kraj związkowy | |||||
Data założenia |
VII-IX wiek | ||||
Prawa miejskie |
1165 | ||||
Zarządzający |
Burkhard Jung↗ | ||||
Powierzchnia |
297,8 km² | ||||
Populacja • liczba ludności |
| ||||
Nr kierunkowy |
0341, 034297 | ||||
Kod pocztowy |
04103-04357 | ||||
Tablice rejestracyjne |
L | ||||
Położenie na mapie Saksonii | |||||
Położenie na mapie Niemiec | |||||
51°20′N 12°22′E/51,333333 12,366667 | |||||
Strona internetowa |
Lipsk (niem. Leipzig; górnołuż. Lipsk; cz. Lipsko; łac. Lipsia) – miasto na prawach powiatu, najliczniejszy ośrodek Saksonii i drugi po Berlinie we wschodniej części Niemiec. Położony jest nad Białą Elsterą. Miasto należy do aglomeracji Lipsk-Halle, która liczy w przybliżeniu milion mieszkańców. Pod koniec 2019 roku, z liczbą mieszkańców wynoszącą ponad 590 tys., Lipsk zajmował dziewiąte miejsce w Niemczech pod względem liczby ludności[1].
Lipsk to duży ośrodek przemysłowy, jedno z ważniejszych centrów handlu (Targi Lipskie), ośrodek kultury i nauki z kilkusetletnią tradycją. Najmniej zniszczone w czasie II wojny światowej spośród wielkich metropolii niemieckich posiada najlepiej w całym kraju zachowany zespół dzielnic XIX- i XX-wiecznych[potrzebny przypis].
Toponimia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy nazwa miasta zanotowana została po łacinie w 1015 r. w kronice Thietmara jako „Libzi”. Później w latach 1165/70 Lipz, 1190/96 Lipz, Lipzk, 1216 Johannes miles de Lipzc, 1240 Lipzik, 1292 Lipzic, 1350 Lipzcik. Językoznawcy wywodzą nazwę bezpośrednio od słowiańskiego określenia *Li´pc (*Lipъcъ) oznaczającej drzewo liściaste lipę[2]. Niemiecka nazwa Leipzig jest zgermanizowaną formą górnołużyckiej nazwy Lipsk.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Słowiańskie początki i średniowieczne miasto[edytuj | edytuj kod]
Od wczesnego średniowiecza obszar osadnictwa słowiańskiego. Według kronikarza Fredegara w VII w. region zamieszkiwali Chutycy. W VIII w. słowiańskimi osadami były dzisiejsze osiedla Lößnig, Dölitz, Connewitz, Gohlis i Liebertwolkwitz. W X w. Lipsk był małą osadą słowiańską. Na początku XI w. okolic Lipska prawdopodobnie sięgało władztwo Bolesława I Chrobrego[3]. W 1082 Lipsk został splądrowany przez księcia czeskiego Wratysława II[4][5]. W 1165 margrabia Miśni Otto Bogaty nadał Lipskowi prawa miejskie oraz przywileje handlowe. W drugiej połowie XII wieku powstała w Lipsku mennica, która biła monety do 1370 roku. W Lipsku krzyżowały się drogi Via Imperii i Via Regia. Lipsk z czasem stał się ważnym punktem dla intensywnego handlu Wolnego Miasta Norymbergi z Polską[6]. W XIII w. powstał tu zamek Pleissenburg . W 1212 r. augustianie założyli w Lipsku Szkołę św. Tomasza. W 1229 r. do miasta przybyli dominikanie, w latach 1231–1240 wznieśli kościół św. Pawła[7]. W 1409 w mieście otwarto Uniwersytet[5][8][9][10], jeden z pierwszych na terenie dzisiejszych Niemiec. Po wielokrotnych zmianach przynależności politycznej, w 1417 miasto znalazło się w granicach Marchii Miśnieńskiej, sześć lat przed włączeniem marchii do Elektoratu Saksonii[7]. W 1420 r. miasto ucierpiało z powodu pożaru. Spłonęło 400 domów[7].
W granicach Elektoratu Saksonii[edytuj | edytuj kod]
W 1451 roku ponownie otwarto mennicę. W 1485 r. w Lipsku podpisano traktat, który dzielił posiadłości Wettynów pomiędzy braci Albrechta i Ernesta, rozpoczynając trwały podział rodu na linie albertyńską i ernestyńską. Lipsk przypadł Albrechtowi. W latach 1482–1496 wzniesiono w Lipsku kościół św. Tomasza. W 1496 miał miejsce w Lipsku ślub polskiej królewny Barbary Jagiellonki z księciem Jerzym Brodatym[11]. W 1497 Lipsk otrzymał przywilej organizowania targów[8][12]. W 1547 w ramach I wojny szmalkaldzkiej miasto oblegał książę elektor Jan Fryderyk I[9]. Zniszczone zostały wówczas przedmieścia[9]. W połowie XVI wieku miasto przyjęło reformację. Za panowania elektora Augusta Wettyna do osadnictwa w mieście zachęcano mieszkańców Niderlandów[9]. W XVII w. Lipsk ucierpiał znacznie w wyniku działań wojny trzydziestoletniej. W latach 1631 i 1642 Szwedzi dwukrotnie odnieśli zwycięstwo nad siłami Świętego Cesarstwa Rzymskiego w bitwach pod Breitenfeld, które od 1999 jest dzielnicą Lipska. W pierwszej połowie XVII w. miasto odwiedził późniejszy król Polski, Jan Sobieski. W latach 1680–1681 z powodu epidemii zmarło ok. 3000 mieszkańców miasta[5]. W 1683 r. Lipsk połączono traktem pocztowym z Wolnym Miastem Norymbergą. W 1693 r. został oddany do użytku gmach opery.
W okresie unii polsko-saskiej w mieście kwitł wówczas handel polskimi towarami[13]. W 1697 r. wznowiono odprawianie nabożeństw katolickich w Lipsku. W 1698 r. w lipskiej mennicy rozpoczęto bicie tymfów i szóstaków[14]. Za panowania królów Polski Augusta II Mocnego i Augusta III Sasa bito tu polskie srebrne monety[15], a w 1749 wybito tu także partię miedzianych szelągów, po czym ich produkcję przeniesiono do Gubina[14]. W 1700 miasto przeszło z kalendarza juliańskiego na gregoriański[16]. Także w 1700 powstała w Lipsku wspólnota francuskich hugenotów, a wspólnota katolicka rozpoczęła starania o utworzenie kaplicy[17]. W 1701 miasto uzyskało oświetlenie uliczne, obejmujące 700 lamp. W 1701 lub 1702 założono Collegium Musicum. W czasie III wojny północnej w twierdzy Pleissenburg był więziony królewicz Konstanty Władysław Sobieski. W 1706 gościł w Lipsku król Stanisław Leszczyński[18]. W 1710 na polecenie króla Augusta II Mocnego w twierdzy Pleissenburg zorganizowano kaplicę katolicką, a opiekę nad gminą katolicką powierzono jezuitom[17]. W tym samym roku na Targach Lipskich August II po raz pierwszy zaprezentował porcelanę miśnieńską[19]. W Lipsku w 1711 po raz pierwszy w całości wydano Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego Jana Długosza 231 lat po jego śmierci[20]. W 1714 miasto uzyskało połączenie pocztowe z Wrocławiem[21]. W 1723 kantorem w kościele św. Tomasza został Jan Sebastian Bach. W 1724 i 1729 w Lipsku miały premierę Pasja według św. Jana i Pasja według św. Mateusza Bacha. Wiosną 1727 w mieście gościł król August II Mocny[22]. W 1753 mennicę ulokowano w twierdzy Pleissenburg.
W 1745 r. po raz pierwszy Lipsk znalazł się pod okupacją Królestwa Prus[5]. W 1753 okupanci posłużyli się skradzionymi stąd stemplami w celu fałszowania polskich monet[23]. W 1756 r. miasto ponownie znalazło się pod okupacją pruską. W 1760 r. król Prus Fryderyk II Wielki nałożył na okupowane miasto kontrybucję w wysokości miliona talarów. Berliński kupiec polskiego pochodzenia Johann Ernst Gotzkowsky wynegocjował obniżenie tej kwoty do 800 tysięcy talarów.
Wydawano tu polskie pismo Acta litteraria Regni Poloniae et Magni Ducatus Lithuaniae. W latach 1734–1921 wychodziła tu gazeta Leipziger Zeitung[24].
Elektorat oraz Królestwo Saksonii[edytuj | edytuj kod]
W 1765 roku zakończyła działalność mennica lipska. W 1768 r. zostało założone w Lipsku Towarzystwo Naukowe Jabłonowskich[10]. Założyciel, Józef Aleksander Jabłonowski, zmarł w Lipsku w 1777 roku. W 1780 odsłonięto ufundowany przez Jabłonowskiego pomnik Fryderyka Augusta I[25]. W 1781 działalność rozpoczęła Orkiestra Gewandhaus w Lipsku. W drugiej połowie XVIII wieku Lipsk był jednym z ośrodków konfederatów barskich i przeciwników konfederacji targowickiej. Od 1792 r. w Lipsku przygotowywano insurekcję kościuszkowską. W mieście przebywał m.in. Tadeusz Kościuszko.
Od 1806 r. Lipsk stanowił część Królestwa Saksonii, połączonego w latach 1807–1815 unią z Księstwem Warszawskim.
16-19 października 1813 nieopodal miasta rozegrała się „Bitwa Narodów”, zakończona klęską wojsk Napoleona i śmiercią jednego z wodzów – ks. Józefa Poniatowskiego[26]. „Bitwę Narodów” upamiętnia monumentalny pomnik, wysokości 91 m, wzniesiony w stulecie wydarzeń z 1813. Józef Poniatowski został upamiętniony oddzielnym pomnikiem, stojącym dziś na skwerze jego imienia. W latach 1861–1864 kosztem lipskiego pisarza Theodora Apla w mieście i okolicach postawiono 44 ponumerowane pomniki, upamiętniające wydarzenia i uczestników bitwy – tzw. Kamienie Apla (Apelsteine)[27]. Wśród nich są po dwa kamienie upamiętniające ks. Józefa Poniatowskiego (nr 11 i 33) i gen. Jana Henryka Dąbrowskiego (nr 21 i 37).
W 1828 r. w domu, w którym zamieszkiwał w 1706 r. król Stanisław Leszczyński, założono Hôtel de Pologne[18]. W 1846 miał miejsce pożar obiektu, po którym w latach 1847–1848 wzniesiono nowy 130-pokojowy Hôtel de Pologne, który był największym hotelem miasta[18].
Po porażce powstania listopadowego, Lipsk stał się jednym z ośrodków polskiej emigracji. Wjazdowi Polaków do Lipska towarzyszyła asysta honorowa wojska saskiego i gwardii mieszczańskiej. Od listopada 1831 działał w Lipsku Związek dla Wsparcia Potrzebujących Pomocy Polaków[28], przy materialnym wsparciu infantki Marii Augusty Wettyn. W 1832 r. w Lipsku gen. Józef Bem organizował punkty etapowe dla polskich żołnierzy i powstańców uciekających po powstaniu do zachodniej Europy. W 1835 i 1836 r. w Lipsku gościł m.in. Fryderyk Chopin[29][30].
W 1839 r. otwarto linię kolejową łączącą Lipsk z Dreznem. W 1866 r. miasto znalazło się po raz kolejny pod okupacją pruską[31].
W granicach Niemiec[edytuj | edytuj kod]
W 1871 roku Lipsk stał się częścią zjednoczonych Niemiec. 12 maja 1884 w Lipsku ruszył proces Józefa Ignacego Kraszewskiego, w wyniku którego został on skazany na trzy i pół roku więzienia w twierdzy w Magdeburgu za szpiegostwo na rzecz Francji[32]. W latach 1890–1892 znacząco poszerzono granice miasta poprzez przyłączenie kilkunastu wsi, m.in. Lößnig, Plagwitz, Connewitz, Kleinzschocher, Gohlis, Eutritzsch i Lindenau . Pod koniec XIX w. rozebrano twierdzę Pleissenburg, po czym w jej miejscu wzniesiono Nowy Ratusz.
W 1900 r. Lipsk był największym miastem Niemiec po Berlinie, Hamburgu i Monachium. W 1923 w Lipsku został otwarty Konsulat Polski. W latach 1927–1929 powstały dwa pierwsze wysokościowce miasta: Krochhochhaus oraz Europahaus. W 1933 rada miasta zniosła historyczną nazwę ulicy i mostu im. ks. Józefa Poniatowskiego[33].
W kwietniu 1942 uruchomiono reaktor jądrowy, w którym znajdowało się 140 kilogramów ciężkiej wody i 750 kilogramów sproszkowanego uranu. W czerwcu tego samego roku reaktor uległ zniszczeniu w wyniku pożaru wywołanego wybuchem wodoru[34]. Pod koniec II wojny światowej miasto było bombardowane przez wojska alianckie. Szczęśliwie jednak zniszczenia były, w porównaniu z innymi miastami niemieckimi, niewielkie. Straty poniosło głównie Stare Miasto (Altstadt), które zostało tylko częściowo odbudowane. Uratowały się jednak pozostałe dzielnice, dzięki czemu Lipsk ma dziś najlepiej zachowany zespół architektury z XIX i początku XX wieku. W latach 1949–1990 należał do NRD. Był największym miastem NRD po Berlinie Wschodnim. W 1968 wysadzono w powietrze kościół uniwersytecki św. Pawła. W latach 1968–1972 wzniesiony został wieżowiec City-Hochhaus , który z uwzględnieniem anteny do 1973 był najwyższym budynkiem na terenie obu państw niemieckich.
Od 1990 r. Lipsk leży w granicach odtworzonego Wolnego Kraju Saksonia Republiki Federalnej Niemiec. W 1999 r. dokonano ostatniego znacznego poszerzenia granic miasta, przyłączając 30 okolicznych miejscowości.
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
Okręg administracyjny | Populacja (2016)[35] |
Powierzchnia (km²) |
Gęstość zaludnienia (os./km²) |
---|---|---|---|
Mitte | 62 648 | 13,88 | 4510 |
Nordost | 46 452 | 26,29 | 1766 |
Ost | 81 998 | 40,74 | 2013 |
Südost | 59 147 | 34,65 | 1706 |
Süd | 65 507 | 16,92 | 3871 |
Südwest | 53 830 | 46,67 | 1153 |
West | 52 460 | 14,69 | 3571 |
Alt-West | 56 877 | 26,09 | 2180 |
Nordwest | 31 812 | 39,09 | 814 |
Nord | 68 791 | 38,35 | 1794 |
Otoczenie[edytuj | edytuj kod]
Lipsk graniczy z miastami Markkleeberg, Zwenkau, Pegau, Markranstädt, Schkeuditz, Taucha, Brandis i Naunhof. Najbliższe porównywalne rozmiarem lub większe miasta to Drezno i Berlin.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Zabytki przy Rynku:
- Stary Ratusz , wybudowany w latach 1556–1557 w stylu renesansowym w ciągu zaledwie dziewięciu miesięcy, stojący w pierzei wschodniej, obecnie siedziba Muzeum Historii Miasta
- Kamienica Królewska (Königshaus) w pierzei południowej, wzniesiona w stylu renesansowym, przebudowana w stylu barokowym w latach 1706–1707. W kamienicy podczas pobytów w Lipsku zamieszkiwał król Polski August II Mocny.
- kamienice przy pierzei zachodniej:
- kamienica klasycystyczna pod adresem Markt 10, wzniesiona w latach 1845–1846[36] – siedziba Instytutu Polskiego
- Dwór Barthela (Barthels Hof ) – barokowa kamienica z lat 1747–1750
- Dom Króla Alberta – kamienica z lat 1912–1913
- pierzeja północna – jedyna w pełni zabytkowa pierzeja Rynku:
- Stara Waga – kamienica renesansowa z 1555, fasada zrekonstruowana po wojnie
- kamienice pod adresami Markt 5, 6, 7
- Pomnik księcia Józefa Poniatowskiego na Skwerze Poniatowskiego
- Stara Giełda (Alte Handelsbörse) z XVII w. na Naschmarkt (targ łakoci), barokowa
- Pomnik Goethego na Naschmarkt
- Fontanna z Lwem (Löwenbrunnen) na Naschmarkt
- Kościół św. Tomasza – gotycko-renesansowa świątynia, mieszcząca grób Johanna Sebastiana Bacha, który w latach 1723–1750 pracował tu jako kantor. Przed kościołem, w miejscu, gdzie kiedyś stała szkoła św. Tomasza, w której kompozytor mieszkał i tworzył aż do śmierci, stoi jego pomnik.
- Kościół św. Mikołaja – późnogotycka świątynia halowa z początku XVI w.
- Kamienice barokowe, w tym:
- Kamienica Romanusa (Romanushaus) – jedna z najbardziej reprezentacyjnych kamienic Lipska, wzniesiona w latach 1701–1704
- Kamienica Bosego (Bosehaus) – kamienica wzniesiona w XVI w., przebudowana w stylu barokowym; gościł tu wielokrotnie Jan Sebastian Bach, współcześnie siedziba Muzeum Bacha i Archiwum Bacha
- Kamienica pod Grenlandczykiem (Zum Grönländer) z lat 1749–1751
- Mädlerpassage , w tym Piwnica Auerbacha (Auerbachs Keller) upamiętniona w dramacie „Faust” Goethego
- Hôtel de Pologne – neorenesansowa kamienica wzniesiona w latach 1847–1848 w miejscu domu, w którym w 1706 zamieszkiwał król Polski Stanisław Leszczyński[18]
- Nowy Ratusz – okazały budynek z wieżą o wysokości 108 m, wybudowany w latach 1899–1905 na miejscu dawnej warowni Pleissenburg
- Pałac Królewski – w stylu klasycystycznym z 1860/1861, współcześnie siedziba rektoratu Uniwersytetu w Lipsku
- Kościół św. Piotra – luterański, neogotycki, z lat 80. XIX w., najwyższy kościół Lipska
- Pałacyk w Gohlis – rokokowy, z lat 50. XVIII w.
- Pomnik Fryderyka Augusta I, ufundowany przez Józefa Aleksandra Jabłonowskiego, odsłonięty w 1780, przeniesiony w 1937 z dawnego Placu Królewskiego w centrum miasta do ogrodu przy pałacyku w Gohlis[25]
- Pomnik Bitwy Narodów z 1913
- Gmach Federalnego Sądu Administracyjnego z lat 1888–1895
- Gmach Opery
- Kamienie Apla (Apelsteine) z lat 1861–1864, upamiętniające wydarzenia i uczestników bitwy narodów, w tym dwa kamienie upamięniające Jana Henryka Dąbrowskiego i jeden upamiętniający Józefa Poniatowskiego
- Willa Ury z 1909 r. – dawna siedziba Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej, z tablicą pamiątkową w językach polskim i niemieckim
- Dom Bramny w Dölitz z XVII w., z tablicą upamiętniającą Józefa Poniatowskiego w językach polskim i niemieckim
- Pasaż handlowy Dresdner Hof (Dwór Drezdeński) z 1913
- Krochhochhaus – najstarszy wysokościowiec miasta, wzniesiony w latach 1927–1928
Poza obrębem Starego Miasta możemy podziwiać nie zniszczone wojną wielkomiejskie XIX-wieczne dzielnice, z zabudową reprezentującą przede wszystkim style historyzmu. Na szczególną uwagę zasługuje położona na zachodzie miasta dzielnica Lindenau , będąca do 1891 r. osobnym miastem.
-
Kamienica Romanusa
-
Hôtel de Pologne
-
Nowy Ratusz
Muzea[edytuj | edytuj kod]
- Muzeum Bacha (Bach-Museum Leipzig ) w kamienicy Georga Heinricha Bose przy kościele św. Tomasza – życie i twórczość Johanna Sebastiana Bacha (sam Bach nigdy tu nie mieszkał)[37]
- Muzeum Pamięci w „Okrągłym Narożniku” (Gedenkstätte Museum in der „Runden Ecke“ ) mieszczące się w niegdysiejszej siedzibie służb specjalnych NRD – Stasi, które dokumentuje działalność tej instytucji
- Muzeum Historii Miasta (Stadtgeschichtliches Museum Leipzig ) w budynku Starego Ratusza (Altes Rathaus). W jego skład wchodzi także:
- Pomnik Bitwy Narodów (Völkerschlachtdenkmal)
- Muzeum Kawy (Das Museum zum Arabischen Coffe Baum )
- Dom Schillera (Schillerhaus )
- Muzeum Sportu (Sportmuseum Leipzig )
- Archiwum Ruchu Obywatelskiego Lipsk (Archiv Bürgerbewegung Leipzig e.V)
- Muzeum Sztuk Pięknych (Museum der bildenden Künste) z kolekcją 2700 obrazów, 750 rzeźb i ponad 55 tys. rysunków, grafik i druków, w tym z bogatą kolekcją dzieł Lucasa Cranacha Starszego
- Muzeum Starożytności Uniwersytetu w Lipsku (Ägyptisches Museum der Universität Leipzig )
- Muzeum Etnograficzne (Museum für Völkerkunde zu Leipzig )
Inne atrakcje turystyczne[edytuj | edytuj kod]
- Ogród Zoologiczny (Zoo Leipzig ) jest jednym ze starszych obiektów tego typu na świecie – został założony w 1878. Na powierzchni 22,5 ha prezentowane jest tu ok. 900 gatunków zwierząt. Jedną z głównych atrakcji lipskiego ZOO jest Pongoland – kraina małp, gdzie na bardzo rozbudowanych wybiegach można obserwować m.in. orangutany i szympansy. Pongoland został ukończony w 2001 jako pierwszy etap projektu „Zoo przyszłości” (Zoo der Zukunft)[38].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Zmiany populacji Lipska od 1600 do 2011 roku:
Najwyższą populację miasto osiągnęło w 1930 – 718 200 mieszkańców.
Najliczniejsze środowiska imigranckie Lipska w 2014 według kraju pochodzenia: Rosja (7382), Polska (3542), Ukraina (3196), Wietnam (3029), Rumunia (2106), Kazachstan (2026).
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Ważny ośrodek przemysłu: maszynowego, środków transportu (m.in. fabryki Porsche i BMW), elektroniczny, chemiczny, poligraficzny i odzieżowy. Lipsk też jest dużym ośrodkiem handlowym.
Znajduje się tu centrum wystawienniczo-kongresowe. Ważny ośrodek handlu międzynarodowego, od XV wieku – Targi Lipskie. Międzynarodowe targi książki od 1594 roku.
Transport[edytuj | edytuj kod]
W mieście funkcjonuje komunikacja tramwajowa. Lipsk stanowi duży węzeł komunikacyjny.
Kolej[edytuj | edytuj kod]
Lipsk jest jednym z najstarszych węzłów kolejowych w Europie. W 1839 otwarto pierwszą na terytorium niemieckim stałą linię kolejową na trasie Lipsk – Drezno. W 1842 wybudowano dworzec Bawarski (Bayrischer Bahnhof ) w celu obsługi ruchu kolejowego z Saksonii i do Bawarii. Dworzec został otwarty w 1844 i jest najstarszym dworcem czołowym na świecie. W latach 1902–1915 zbudowano największy dworzec czołowy w Europie – Leipzig Hauptbahnhof[39]. W latach 2003–2013 zbudowano tunel średnicowy w Lipsku. W grudniu 2013 otwarto stację kolejową Leipzig Markt pod Rynkiem. W mieście i okolicach funkcjonuje miejska kolej S-Bahn.
Lotnictwo[edytuj | edytuj kod]
Sport[edytuj | edytuj kod]
- Handball-Club Leipzig – klub piłki ręcznej kobiet
- Leipziger BC 1893 – klub piłkarski
- 1. FC Lokomotive Leipzig – klub piłkarski (dawniej VfB Leipzig)
- FC Sachsen Leipzig – klub piłkarski
- RB Leipzig – klub piłkarski
- Red Bull Arena – stadion piłkarski, arena Mistrzostw Świata 2006
Osoby[edytuj | edytuj kod]
Urodzeni w Lipsku[edytuj | edytuj kod]
- Johann Christoph Friedrich Bach – kompozytor
- Johann Christian Bach – kompozytor
- Fredrik Barth – norweski antropolog społeczny
- Jacob Born starszy – królewsko-polski i elektorsko-saski rzeczywisty tajny radca, burmistrz Lipska
- Erich Frost – niemiecki muzyk, nadzorca Biura Oddziału Towarzystwa Strażnica w Niemczech
- Marja Grólmusec – serbołużycka publicystka i socjalistka
- Paul Kalkbrenner – niemiecki twórca muzyki elektronicznej
- Bernard Katz – angielski elektrofizjolog
- Till Lindemann – niemiecki muzyk, wokalista zespołu Rammstein
- Hans Hartung – niemiecko-francuski malarz i grafik współczesny
- Krzysztof Hegendorfer – teolog luterański, humanista
- Bill Kaulitz – niemiecki muzyk, wokalista zespołu Tokio Hotel
- Tom Kaulitz – niemiecki muzyk, gitarzysta zespołu Tokio Hotel
- Gottfried Wilhelm Leibniz – niemiecki filozof, matematyk, prawnik, inżynier–mechanik, fizyk i dyplomata
- Johann Burckhardt Mencke – królewsko-polski historiograf, królewsko-polski i elektorsko-saski radca dworu, wykładowca Uniwersytetu w Lipsku
- Neo Rauch – niemiecki malarz
- Walter Ulbricht – działacz komunistyczny, współzałożyciel Związku Spartakusa, inicjator powstania NRD, czołowy polityk niemieckiej partii komunistycznej, przewodniczący rady państwa.
- Richard Wagner – niemiecki kompozytor
- Moritz Georg Weidmann – królewsko-polski i elektorsko-saski radca dworu, księgarz i wydawca
Związani z miastem[edytuj | edytuj kod]
- Johann Sebastian Bach – kompozytor, królewsko-polski i elektorsko-saski kapelmistrz i kompozytor dworski, w latach 1723–1750 kantor w kościele św. Tomasza
- August Bebel – jeden z założycieli niemieckiej socjaldemokracji
- Johann Alexander Christ – królewsko-polski i elektorsko-saski radca, burmistrz Lipska
- Otto Ludwig Hölder – matematyk
- Samuel Linde – polski leksykograf, językoznawca, tłumacz, student i wykładowca Uniwersytetu w Lipsku, autor pierwszego słownika języka polskiego
- Józef Aleksander Jabłonowski – polski urzędnik, historyk, bibliograf, mecenas sztuki
- Felix Mendelssohn-Bartholdy – kompozytor, był dyrektorem orkiestry w tutejszym domu cechowym (Gewandhausorchester)
- Frank Rost – niemiecki piłkarz
- Stanisław Schwann – polski historyk medycyny i wykładowca Uniwersytetu w Lipsku
- Friedrich Schiller – poeta, przebywał w Lipsku latem 1785, tu napisał Odę do radości
- Carl Friedrich Trier – królewsko-polski i elektorsko-saski radca dworu, burmistrz Lipska
- Wilhelm Wundt – fizjolog, filozof i psycholog, wykładał i stworzył w Lipsku pierwsze formalne laboratorium psychologiczne, twórca psychologii eksperymentalnej
Współpraca międzynarodowa[edytuj | edytuj kod]
Miejscowości partnerskie[40]:
- Etiopia: Addis Abeba
- Wielka Brytania: Birmingham
- Włochy: Bolonia
- Czechy: Brno
- Niemcy/Hesja: Frankfurt nad Menem
- Niemcy/Dolna Saksonia: Hanower
- Wietnam: Ho Chi Minh
- Izrael: Herclijja
- Stany Zjednoczone: Houston
- Ukraina: Kijów
- Polska: Kraków
- Francja: Lyon
- Chiny: Nankin
- Bośnia i Hercegowina: Travnik
- Grecja: Saloniki
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Leipzig
- Wave-Gotik-Treffen – największy w Europie festiwal muzyki rocka gotyckiego, metalu gotyckiego, industrialu, neofolku, darkwave itp
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Największe miasta Niemiec. 10 najludniejszych miast w Niemczech - Traveler [online], national-geographic.pl [dostęp 2024-04-24] (pol.).
- ↑ „Leipzig ortsname” w niemieckim czasopiśmie językowym „Onomastik”.
- ↑ Wacław Sobieski, Bolesław Chrobry, Wydawnictwo Towarzystwa Szkoły Ludowej, Kraków 1925, s. 17.
- ↑ Leipzig [online], cosmovisions.com [dostęp 2017-11-18] .
- ↑ a b c d A manual of dates: a dictionary of reference to the most important events in the history of mankind to be found in authentic records [online], archive.org [dostęp 2017-11-18] .
- ↑ The Encyclopaedia Britannica. A dictionary of arts, sciences, literature and general information [online], archive.org [dostęp 2017-11-25] .
- ↑ a b c Chronik der Stadt Leipzig (bis 1600) [online], leipzig-lexikon.de [dostęp 2018-01-09] (niem.).
- ↑ a b Historia. Sachsen.de. [dostęp 2016-03-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-01)].
- ↑ a b c d The Encyclopaedia Britannica. A dictionary of arts, sciences, literature and general information [online], archive.org [dostęp 2017-11-18] .
- ↑ a b Pokój, muzyka i handel. Mówią Wieki. [dostęp 2016-04-19].
- ↑ Societas Jablonoviana – czyli nieco Polski w Lipsku [online], polonia-viva.eu [dostęp 2017-11-18] (pol.).
- ↑ Lipsk – TMGS [online], sachsen-tourismus.de [dostęp 2017-11-18] (pol.).
- ↑ Andrzej Jezierski, Cecylia Leszczyńska, Historia gospodarcza Polski, Wydawnictwo Key Text, Warszawa 2003, s. 89–90. ISBN 83-87251-71-2.
- ↑ a b Polskie monety z obcych mennic. e-Numizmatyka.pl. [dostęp 2016-04-13].
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2016-03-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-08-30)].
- ↑ Chronik der Stadt Leipzig (1601-1700) [online], leipzig-lexikon.de [dostęp 2018-01-09] (niem.).
- ↑ a b https://web.archive.org/web/20160303134107/http://research.uni-leipzig.de/agintern/uni600/ug126.htm
- ↑ a b c d Hôtel de Pologne [online], leipzig-lexikon.de [dostęp 2018-01-07] (niem.).
- ↑ Startseite – Stadtgeschichtliches Museum Leipzig [online], stadtgeschichtliches-museum-leipzig.de [dostęp 2017-11-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-07] .
- ↑ Jerzy Krasuski, Polska-Niemcy. Stosunki polityczne od zarania po czasy najnowsze, Wrocław: Ossolineum, 2009, s. 91, ISBN 978-83-04-04985-7, OCLC 750890813 .
- ↑ Szkice z historii poczty / usługi pocztowe [online], pocztowokurierski.pl [dostęp 2017-11-18] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-31] (pol.).
- ↑ Jacek Staszewski, August III Sas, Ossolineum, Wrocław 1989, s. 123. ISBN 83-04-02887-5.
- ↑ Andrzej Jezierski, Cecylia Leszczyńska, Historia gospodarcza Polski, Wydawnictwo Key Text, Warszawa 2003, s. 97. ISBN 83-87251-71-2.
- ↑ https://d-nb.info/1218807199/34
- ↑ a b Königsdenkmal [online], leipzig-lexikon.de [dostęp 2018-01-09] .
- ↑ Jerzy Krasuski , Polska-Niemcy. Stosunki polityczne od zarania po czasy najnowsze, Wrocław: Ossolineum, 2009, s. 143, ISBN 978-83-04-04985-7, OCLC 750890813 .
- ↑ Napoleon.org.pl [online], napoleon.org.pl [dostęp 2024-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2015-12-22] (pol.).
- ↑ http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Annales_Universitatis_Mariae_Curie_Sklodowska_Sectio_F_Nauki_Filozoficzne_i_Humanistyczne/Annales_Universitatis_Mariae_Curie_Sklodowska_Sectio_F_Nauki_Filozoficzne_i_Humanistyczne-r1957-t12/Annales_Universitatis_Mariae_Curie_Sklodowska_Sectio_F_Nauki_Filozoficzne_i_Humanistyczne-r1957-t12-s181-196/Annales_Universitatis_Mariae_Curie_Sklodowska_Sectio_F_Nauki_Filozoficzne_i_Humanistyczne-r1957-t12-s181-196.pdf
- ↑ Fryderyk Chopin – Centrum Informacji – Felix Mendelssohn – Biogram [online], pl.chopin.nifc.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
- ↑ Fryderyk Chopin – Centrum Informacji – Felix Mendelssohn – Biogram [online], pl.chopin.nifc.pl [dostęp 2017-11-18] (pol.).
- ↑ The Encyclopaedia Britannica. A dictionary of arts, sciences, literature and general information [online], archive.org [dostęp 2017-11-25] .
- ↑ W tym samym roku [online], historia-polski.com [dostęp 2018-03-19] .
- ↑ W tym samym roku [online], historia-polski.com [dostęp 2018-03-19] .
- ↑ Czy III Rzesza posiadała broń atomową? - rp.pl [online], rp.pl [dostęp 2024-04-24] (pol.).
- ↑ http://www.leipzig.de/fileadmin/mediendatenbank/leipzig-de/Stadt/02.1_Dez1_Allgemeine_Verwaltung/12_Statistik_und_Wahlen/Statistik/Statistischer_Quartalsbericht_Leipzig_2016_4.pdf
- ↑ Kaufhalle; Leipzig entdecken [online], leipzigentdecken.de [dostęp 2018-01-07] (niem.).
- ↑ Lipsk i Nowe Pojezierze Lipskie. Niemcy na rowerze.
- ↑ Zoo Leipzig.
- ↑ Stadt Leipzig Mit Cityguide. Monachium: ADAC Verlag GmbH, 2006. ISBN 978-3-8264-0698-0.
- ↑ Współpraca.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Adam Bajcar: Niemcy: przewodnik turystyczny. Tarnowskie Góry: Cobratrans, 1991, s. 150–152. ISBN 83-05-12566-1.
- Statistisches Landesamt des Freistaates Sachsen, Kamenz, 2009