Andrzej Jazowski
podporucznik | |
Data i miejsce urodzenia |
6 września 1913 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
31 stycznia 1947 |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1939–1945 |
Siły zbrojne | |
Główne wojny i bitwy | |
Późniejsza praca |
wicestarosta nowotarski |
Andrzej Jazowski ps. „Jurek” (ur. 6 września 1913 w Lipnicy Wielkiej, zm. 31 stycznia 1947 w Wadowicach) – pedagog, działacz Związku Harcerstwa Polskiego, członek Tajnej Organizacji Wojskowej, podporucznik Armii Krajowej, dowódca oddziału partyzanckiego „Limba”, zastrzelony przez funkcjonariuszy UB.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Andrzej Jazowski był piątym dzieckiem Andrzeja i Petroneli z Łaciaków, gospodarzy z Lipnicy Wielkiej na Orawie. Dzięki funduszowi stypendialnemu dla młodzieży orawskiej ukończył seminarium nauczycielskie w Warszawie. Przez pewien czas był instruktorem harcerskim w Krakowie, w 1938 roku został mianowany dyrektorem nowo utworzonej polskiej szkoły w anektowanej Suchej Górze Orawskiej.
II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]
W sierpniu 1939 roku zgłosił się jako ochotnik do Wojska Polskiego i wziął udział w działaniach kampanii wrześniowej. Dostał się do niewoli radzieckiej, z której udało mu się zbiec i powrócić do Lipnicy Wielkiej wiosną 1940 roku.
Jako członek Tajnej Organizacji Wojskowej zaangażował się w działalność konspiracyjną na Orawie i Słowacji, pełniąc funkcje wywiadowcy i kuriera. Między innymi prowadził rozpoznanie niemieckich prac fortyfikacyjnych w rejonie Orawskiej Półgóry, współpracując przy tym prawdopodobnie ze słowackimi antyfaszystami. Organizował również na Orawie sieć punktów przerzutowych dla kurierów z kraju przez Słowację do Budapesztu. W drugiej połowie 1943 roku współorganizował orawski oddział partyzancki „Limba”, podlegający Dowództwu Obwodu Nowy Targ. Pierwszym dowódcą został drugi z jego twórców, Andrzej Pilch, w końcowym okresie wojny zastąpiony przez podporucznika Andrzeja Jazowskiego. We wrześniu 1944 roku oddział ten uratował sześciu amerykańskich lotników z zestrzelonego nad Jabłonką Orawską samolotu bombowego Boeing B-17 Flying Fortress, poza tym zajmował się między innymi dywersją i atakami na posterunki słowackiej straży granicznej oraz Gwardii Hlinki, ubezpieczaniem tras kurierskich i punktów przerzutowych.
Okres powojenny[edytuj | edytuj kod]
Po przejściu frontu Andrzej Jazowski brał udział w organizacji polskich władz i pierwszych posterunków milicji w Lipnicy Wielkiej i Nowym Targu. Pełnił funkcję wicestarosty nowotarskiego, odpowiedzialnego za sprawy Spisza i Orawy. Razem z Piusem Jabłońskim doprowadzili w maju 1945 roku do otwarcia gimnazjum i liceum w Nowym Targu. W 1946 roku ukończył w Krakowie studia magisterskie w zakresie wychowania fizycznego. Został zastrzelony 31 stycznia 1947 roku na dworcu kolejowym w Wadowicach przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Według oficjalnej wersji stanął w obronie studentek, jadących pod jego opieką na obóz narciarski w Beskidach, napastowanych przez trzech pijanych funkcjonariuszy, którzy zostali za ten czyn skazani na 25, 15 i 5 lat więzienia. Według wersji nieoficjalnej poniósł śmierć podczas ucieczki po próbie aresztowania, prawdopodobnie w związku z prowadzoną działalnością polityczną. Został pochowany w cichym pogrzebie na Cmentarzu Salwatorskim (sektor SC10-1-2),[1] zorganizowanym przez księdza Ferdynanda Machaya.
Jego bratanek, również Andrzej (ur. 1931), jest pedagogiem, literatem, folklorystą i działaczem samorządowym.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Cmentarz parafialny Kraków Salwator - wyszukiwarka osób pochowanych [online], krakowsalwator.artlookgallery.com [dostęp 2022-10-25] .
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Franciszek Janowiak: Ppor. Andrzej Jazowski – dowódca oddziału orawskiego Armii Krajowej. Wspomnienie 95. rocznicy urodzin. „Orawa” rok XXI–XXII, nr 47–48, 2010. ISSN 1233-4200.
- Jeńcy polscy – uciekinierzy z niewoli radzieckiej 1939–1941
- Jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (kampania wrześniowa)
- Ludzie urodzeni w Lipnicy Wielkiej (powiat nowotarski)
- Ludzie związani z Nowym Targiem
- Ochotnicy w kampanii wrześniowej
- Oficerowie Armii Krajowej
- Polscy nauczyciele
- Polskie ofiary represji stalinowskich
- Pochowani na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie
- Urodzeni w 1913
- Zmarli w 1947